“Adoleshentët në një nga zonat më të varfra të Shqipërisë nuk kanë hequr dorë nga ëndrrat e tyre për të emigruar në Britani, pavarësisht se taksapaguesit në Mbretërinë e Bashkuar financojnë një program prej 8.4 milion paund për t’i inkurajuar ata të qëndrojnë në shtëpi.”
Kështu e nis artikullin e saj prestigjozja britanike “Daily Mail”, e cila i kushtuar një reportazh qytetit verior të Shqipërisë.
Sipas medias britanike, fondi u përcaktua së fundmi nga Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar për t’u shpenzuar për krijimin e vendeve të punës dhe skemat komunitare në qarkun e Kukësit. Teksa kryebashkiaku Albert Halilaj ka nisur një fushatë për të bindur qytetarët që kanë emigruar të kthehen në atdheun e tyre.
“Zona e goditur nga varfëria u zgjodh për ndihmë pasi humbi gjysmën e popullsisë së saj që nga viti 1990, ka emigruar drejt Beritanisë, duke paguar kontrabandistët për një udhëtim me gomone. Migrimi masiv ka bërë që qyteti i Kukësit dhe fshatrat malorë përreth tij të etiketohen si ‘qytetet fantazmë’ pasi kaq shumë të rinj dhe familje janë larguar me vetëm brezin e vjetër të mbetur pas.
Rajoni në Shqipërinë verilindore pranë kufirit me Kosovën ka përqindjen më të lartë të popullsisë që jeton ilegalisht në Britani ose kërkon azil, krahasuar me çdo zonë tjetër të vendit ish-komunist. Por situata përsëritet në një masë më të vogël në qytete dhe fshatra anembanë Shqipërisë, ku popullatës është ulur, pasi qytetarët largohen për të filluar jetë të re jashtë shtetit.”- thuhet më tej në artikull.
Një vëmendje i kushtohet dhe nismë së kryebahskiakut Halili, i cili ka premtuar heqje taksash dhe grante për këdo që do kthehet nga Anglia, për të investuar në Kukës. Pavarësisht kësaj, sipas “Daily Mail”, të rinjtë janë të painteresuar.
“Kryebashkiaku i ri i Kukësit është zotuar të shpenzojë një pjesë të madhe të parave të Mbretërisë së Bashkuar për të bindur njerëzit që të kthehen duke ofruar zbritje taksash dhe grante për të ngritur biznese që lidhen me turizmin, të cilat ai i sheh si çelësi për të nxitur ekonominë e rajonit. Por një hetim ka zbuluar se shumë adoleshentë duken të pa impresionuar nga masat dhe ende duan të shkojnë në Britani sa më shpejt që të munden, sepse besojnë se do të jenë në gjendje të gjejnë punë lehtësisht dhe të fitojnë shumë më tepër atje.”- shkruan media britanike.
Më tej sjell dëshmi të banorëve të zonës, që synojnë të largohen apo që vuajnë migrimin masiv.
“Një djalë 15-vjeçar i quajtur Dardan, i cili ishte me miqtë në një kafene në Kukës, u zotua se do të përpiqej të shkonte në Britani sapo të mbaronte shkollën e mesme në korrik.
‘Në Shqipëri nuk kemi vend pune. Është një vend i varfër. Unë thjesht dua të shkoj në Angli sepse e di gjuhën. Unë kam anëtarë të familjes nga ana e nënës dhe babait, të cilët tashmë janë atje. Ndoshta do të arrij atje me një kamion ose me gomone. Do të më kushtojë mijëra euro, por mund t’i marr paratë hua dhe t’i kthej duke punuar. Dua të punoj në Angli si elektricist. Unë e kam mësuar zanatin nga xhaxhai im elektricist. Të gjithë miqtë e mi mendojnë në të njëjtën mënyrë. Ne nuk shohim të ardhme për ne këtu. Prindërit e mi e kuptojnë, por ata thonë që më parë duhet të mbaroj shkollën. Ka vetëm mundësi më të mira në Britani. Këtu, nuk mund të bëni asgjë.
Nëse më duhet të kërkoj azil, do t’u them se kam një shtëpi shumë të vjetër, prindërit e mi nuk punojnë dhe kam një vëlla të sëmurë. Nëse më kthejnë, do të provoj përsëri. Nuk dua të dëgjoj njerëzit që përpiqen të më bëjnë të qëndroj. Unë thjesht dua të shkoj’.– thotë adoleshenti.
Fjoli Zhubi, 17 vjeç, tha po ashtu se ishte i përgatitur të shkonte në Britani nëse nuk do të gjente punë pasi të përfundonte një kurs tre vjeçar për t’u bërë mekanik automjetesh në një shkollë profesionale.
‘Prindërit e mi nuk duan që unë të shkoj, por nuk do të kem zgjidhje nëse nuk gjej punë. Shanset e mia për të gjetur punë këtu janë vetëm 50/50 sepse ekonomia nuk është e mirë. Rreth 80 për qind e njerëzve që largohen nga kolegji këtu mbeten të papunë.
Nëse është e mundur, do të përpiqem të aplikoj për një vizë për të shkuar legalisht, por mund të më duhet të paguaj për të hipur në një kamion. Unë kam të afërm në Angli dhe e di që do të gjej punë atje’.
Shifrat zyrtare tregojnë se numri i shqiptarëve që kërkonin azil në Britaninë e Madhe u rrit në afro 16,000 vitin e kaluar – më shumë se numri i përgjithshëm për pjesën tjetër të Evropës – me shumicën që mbërrinin me varka të vogla.
Sekretari i Brendshëm dhe ish-sekretari i Jashtëm James Cleverly u mburr muajin e kaluar se numri i shqiptarëve që u zbuluan me mbërritjen në MB kishte rënë me 90 për qind që nga kulmi i tij vitin e kaluar.
Ai fajësoi uljen e bashkëpunimit më të madh me autoritetet shqiptare dhe një gatishmëri të shtuar për të kthyer ata që nuk kanë të drejtë ligjore për të qëndruar, duke e bërë Britaninë një destinacion më pak tërheqës.
Por banorët e rinj të Kukësit këmbëngulën se shumë njerëz ishin ende të gatshëm të rrezikonin jetën e tyre duke bërë udhëtimin e rrezikshëm përtej Kanalit me gomone ose të kontrabanduar me kamionë.
Një punëtor ndërtimi 19-vjeçar, i cili dha emrin e tij si Erjon, tha: ‘Mendoj se kjo do të thotë thjesht se njerëzit po hyjnë në Angli pa e ditur askush dhe më pas jetojnë ilegalisht. Nuk ka kuptim të kërkoni azil nëse do të refuzoheni.’
Banorët e moshuar i thanë MailOnline për dëshpërimin e tyre për të jetuar në një zonë që kaq shumë të rinj e kanë braktisur në kërkimin e tyre për jetë të reja, veçanërisht në Britani.
Musli Llehsi, 60 vjeç, i cili zotëron hotelin Amerika në Kukës, tha: ‘Jam shumë i shqetësuar. Nuk gjej njerëz që të punojnë për mua. Të gjithë ish-kamerierët e mi janë në Britani ose Gjermani. Edhe djali që ruante parkun tim tani është në Britani. Nuk mund t’i fajësoj njerëzit për largimin. Kostoja e jetesës këtu është e lartë pasi pagat janë më të ulëta. Unë kam gjashtë kushërinj në Britani. Ata shkuan në një kamion shtatë vjet më parë dhe ndodhen atje ilegalisht. Ata janë duke punuar në ndërtim dhe janë shumë të lumtur. Ata nuk kthehen kurrë. Këtu nuk ka asgjë për ta’.
Ndërsa kafenetë në rrugën kryesore të Kukësit dukej se po bënin një tregti të shpejtë të shtunën, dukej pak aktivitet tjetër ekonomik në qytet me ndërtesat e ish-fabrikave në zonën e tij të vjetër industriale të braktisura dhe të braktisura.
Me shumicën e banesave në blloqe apartamentesh me pamje të zymtë, shenjat e vetme të pasurisë dukej se ishin makinat e rastësishme luksoze me timonin e djathtë me targa të Mbretërisë së Bashkuar, të drejtuara nëpër Evropë nga shqiptarë të suksesshëm që ktheheshin në shtëpi dhe me sa duket shfaqnin pasurinë e tyre.
E vetmja shenjë tjetër e aktivitetit pasi bora mbuloi qytetin të shtunën ishte një turne vjetor shahu në një qendër komunitare midis shqiptarëve dhe një grupi vizitor nga Kosova ku asnjë nga pjesëmarrësit nuk dukej të ishte nën 60 vjeç.
Njëri nga lojtarët, Jetes Shala, 64 vjeç, i cili është mësues i matematikës në një shkollë të mesme, tha se popullsia e zonës ku ai jetonte rreth 20 milje larg në Prizren, Kosovë, ishte zhveshur në mënyrë të barabartë nga popullsia e saj.
Ai tha: ‘Menjëherë pas luftës në Kosovë kemi pasur rreth 1200 nxënës. Tani, vetëm 23 vjet më vonë, ky numër ka rënë në 300. Arsyeja kryesore është migrimi. Ata kanë shkuar në vende anembanë Evropës, duke përfshirë Gjermaninë, Zvicrën, Italinë, Belgjikën dhe sigurisht Britaninë e Madhe. Ka një ndikim negativ në shkollë. Ndonjëherë ka vetëm shtatë, tetë ose nëntë nxënës në klasë. Kjo e bën më të shtrenjtë drejtimin.
Është problem për të moshuarit që mbeten vetëm pa fëmijët e tyre. Unë jetoj në një fshat me rreth 1000 shtëpi dhe 300 janë bosh. Më shumë se 400 janë të zënë nga të moshuar apo çifte, fëmijët e të cilëve janë larguar. Vetëm disa shtëpi kanë fëmijë në to. Është shumë keq sepse njerëzit jetojnë për fëmijët e tyre. Kam tre djem me dy në Zvicër dhe Itali dhe vetëm një në shtëpi. Kam dy nipër në Zvicër më mungojnë shumë. Unë shpresoj për një vizë për t’i vizituar ata në janar.’
Një burrë 52-vjeçar duke pirë raki të zjarrtë të bërë në shtëpi në qendrën kulturore pothuajse të shkretë të epokës komuniste në Kukës tha se djali i tij 14-vjeçar kishte lënë fshehurazi shtëpinë dhe kishte shkuar në Angli në 2016 përpara se të ndiqej në 2018 nga vëllai i tij i madh.
Babai flokëthinjur, i cili nuk i ka parë më djemtë e tij, tha: ‘Djali im i vogël u josh nga grupet kriminale në Shqipëri sapo la shkollën. Ata e morën atë në Angli, dhe unë ende nuk e di se si arriti atje. E mora vesh vetëm në befasi. Tjetri pagoi për të hipur në një kamion në një traget nga Belgjika. Besoj se ka paguar rreth 2000 euro. Ata tani jetojnë së bashku ilegalisht me tre persona të tjerë në një shtëpi me qira në Enfield në Londër.
‘Unë flas me ta në telefon, por më mungojnë të dy, u bënë shtatë vjet që nuk e pashë të voglin dhe pesë vjet për të madhin. Ata punojnë në ndërtim dhe mundohen të ndihmojnë këtu me para. Unë kam një djalë më të vogël, i cili tani është 13 vjeç dhe po përpiqem ta bind që të qëndrojë. Ai ka nota shumë të mira në shkollë.’
Një administrator ushtarak 67-vjeçar në pension, i cili nuk donte të përmendej, shtoi: ‘Të rinjtë po largohen për shkak të kushteve ekonomike, sepse nuk gjejnë punë këtu. Ata po përpiqen të përmirësojnë jetën e tyre. Ne i jemi mirënjohës Britanisë së Madhe për pritjen e këtyre njerëzve. Ata të gjithë punojnë dhe u dërgojnë para familjeve të tyre këtu. E di që ka disa kriminelë shqiptarë në Britani, por shumica duan vetëm të punojnë dhe të ndihmojnë familjet e tyre.
Është një problem për të moshuarit e mbetur pas, sepse ata duhet të kujdesen për veten e tyre, megjithëse u dërgohen para. Ju nuk mund t’i ndaloni të rinjtë të shkojnë. Ata thjesht duan një jetë më të mirë. Vëllai im ka dy djem në Angli. Punojnë në lavazh dhe në ndërtim. Nuk po marrin një rrogë të madhe, por është shumë në krahasim me Shqipërinë dhe marrin një shtëpi me qira’.
Albert Halilaj, i cili u zgjodh kryetar socialist i bashkisë së Kukësit shtatorin e kaluar, tha se nuk kishte statistika se sa njerëz kishin emigruar nga zona, por këmbënguli se numri ishte në rënie. Ai tregoi për shpresat e tij për të shfrytëzuar potencialin e rajonit si një zonë turistike, duke krijuar vende pune për guida malore dhe në hotele, shtëpi pritjeje, mikpritje dhe shërbime të tjera për të rinovuar pasurinë e saj.
Z. Halilaj tha se shpresonte të përdorte fondet e Mbretërisë së Bashkuar për t’u dhënë dy vjet lehtësira tatimore njerëzve që kthehen nga Britania e Madhe dhe nisin biznese të lidhura me turizmin, së bashku me grante nga 5,000 deri në 40,000 euro.
Ai shtoi: “Ne kemi vërejtur një rritje të turizmit në tre vitet e fundit. Ne kemi zona të egra dhe të paeksploruara në male të cilat njerëzit nga jashtë janë kuriozë t’i eksplorojnë si dhe lumin Drin.
“Ne kemi arritur gjithashtu një marrëveshje me ambasadën e Mbretërisë së Bashkuar për të provuar të zhvillojmë rrjetin e bunkerëve nëntokësorë të strehës së bombave në qytet, të cilët datojnë që nga koha komuniste, në mënyrë që të bëhen një atraksion.
“Ne duam ta bëjmë prioritet qëndrimin e të rinjve këtu dhe t’u japim atyre mundësinë të përfshihen në projekte të reja. Ne po përpiqemi gjithashtu të shikojmë përmirësimin e bujqësisë lokale dhe inkurajimin e fermerëve për të rritur bimë të shëndetshme.
“Jam përpjekur të bind njerëzit të kthehen në shtëpi. Unë nuk mund të mbështes të rinjtë që shkojnë të jetojnë jashtë shtetit ilegalisht. Ne po përpiqemi t’u themi atyre se ata nuk e dinë se çfarë po bëjnë dhe në çfarë mund të futen.
“Ata mund të ekspozohen lehtësisht ndaj krimit dhe ata mund të kthehen këtu pas tre muajsh nëse nuk mund të gjejnë punë dhe strehim.”
Asllan Dogjani, deputet i opozitës së Partisë Demokratike në Tiranë, i cili po vizitonte shtëpinë e familjes së tij në Kukës, tha: “Shqiptarët janë shumë të varfër, veçanërisht në Kukës dhe veçanërisht të rinjtë. Ata duan të largohen sepse nuk kanë punë apo siguri për të ardhmen e tyre.
“Gjithashtu, ligji në Shqipëri nuk është i njëjtë për të gjithë. Ligji duket se nuk vlen për njerëzit që kanë shumë para ose janë gangsterë, ose janë nga klasa kriminale, por vlen për njerëzit e varfër dhe normalë.
“Këtu nuk ka drejtësi dhe nuk mendoj se kemi zgjedhje të lira dhe të ndershme. Votuesit frikësohen nga njerëzit me më shumë para dhe pushtet. Njerëzit nuk besojnë se do të ketë ndonjëherë ndryshim dhe ata emigrojnë pasi përballen me kaq shumë padrejtësi.
“Është shumë e dëmshme për qytetin dhe fshatrat. Kanë mbetur vetëm të moshuar. Ata jetojnë me paratë e kthyera nga familjet e tyre dhe nuk kanë asgjë tjetër. Por nuk është zgjidhje. Qyteti po braktiset dhe nëse vazhdon nuk do të mbetet asgjë.
“Çfarë mund të bëjnë tjetër të rinjtë? E vetmja mundësi për punë është në administratën shtetërore. Edhe ata që punojnë në lokale apo kafene janë thjesht pronarë të bizneseve. Ata nuk po punësojnë vërtet njerëz.
“Nuk ka fabrika dhe ndërkohë që ka potencial në turizmin malor, nuk ka njerëz që të bëjnë punë dhe infrastruktura si rrugët nuk është e mirë. Të gjithë pa përjashtim duan të largohen kur të jenë 14 vjeç.’ Romao, 20 vjeç, i cili po vizitonte Kukësin pasi kishte punuar vitet e fundit në Francë dhe Gjermani tha: “Sigurisht, duhet të punojmë jashtë, sepse këtu nuk ka asgjë. Ju shikoni përreth këtu, dhe janë vetëm pleq.’
