Organizata për Edukim, Shkencë dhe Kulturë e Kombeve të Bashkuara (UNESCO), ka futur xhubletën, veshjen tradicionale të grave të Malësisë, në listën e trashëgimisë urgjente kulturore botërore. Lajmi i mirë u bë me dije më herët nga ministrja e Kulurës, Elva Margariti.
Vetë UNESCO ka postuar në faqen zyrtate një përshkrim të xhubletës, mjeshtërinë dhe format e përdorimit.
“Xhubleta është një veshje e punuar me dorë e veshur nga gratë dhe vajzat malësore në Shqipërinë e Veriut, e karakterizuar nga forma e saj e valëzuar e ziles. Kryesisht e zeza me motive të qëndisura shumëngjyrëshe, procesi i përpunimit përfshin përgatitjen e shajakut, prerjen, qepjen dhe qëndisjen e figurave simbolike. Xhubleta dikur përdorej në jetën e përditshme që nga mosha e pubertetit, duke treguar statusin social dhe ekonomik të mbajtësit.
Megjithatë, përdorimi dhe prodhimi i tij ka qenë në rënie gjatë dekadave të fundit për arsye socio-politike dhe ekonomike. Politikat e reja të vendosura nga sistemi socialist në vitet 1960 ndryshuan modelet tradicionale kulturore, duke sjellë ndryshime në jetën e përditshme të komuniteteve malore dhe përdorimin dhe prodhimin e Xhubletës.
Duke qenë se gratë duhej të punonin në kooperativat socialiste bujqësore, Xhubleta nuk ishte më praktike për jetën e përditshme. Për më tepër, kolektivizimi shtetëror çoi në mungesën e lëndëve të para për prodhimin e tij.
Sot, pak gra posedojnë njohuri për të gjithë procesin dhe transmetimi tradicional i bazuar në familje është i rrallë. Megjithatë, veshja ka ruajtur domethënien e saj shoqërore dhe shpirtërore dhe ende konsiderohet pjesë përbërëse e identitetit malësor”, shkruhet në përshkrimin e UNESCO.
